Dzionek w Zgorzelcu

Zgorzelec (grnłuż. Zhorjelc, dlnłuż. Zgórjelc cz. Zhořelec, niem. Görlitz ?/i ) - miasto przygraniczne w województwie dolnośląskim, w polskiej części Górnych Łużyc, na prawym brzegu Nysy Łużyckiej, w Obniżeniu Żytawsko-Zgorzeleckim. Przed 1945 stanowiło prawobrzeżną część Görlitz. W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do województwa jeleniogórskiego.

Zgorzelec jest siedzibą dwóch gmin: gminy miejskiej (miasto Zgorzelec) i gminy wiejskiej oraz powiatu ziemskiego. Miasto należy do Związku Miast Polskich.

Kalendarium

* okolice obecnego Zgorzelca początkowo zamieszkiwali Bieżuńczanie, wymienieni w połowie IX wieku w Geografie Bawarskim.
* na przełomie X i XI w. gród Serbołużyczan zajęty i włączony do Polski wraz z Łużycami przez Bolesława I Chrobrego; po jego śmierci przejściowo pod panowaniem margrabiów brandenburskich, następnie Czech
* 1071 - pierwsza pisemna wzmianka o "villa goreliz" (Gorelic)
* 1076 - osada wraz ze wschodnią częścią Górnych Łużyc przyłączona do Czech

* 1131 - powstał gród nad Nysą Łużycką z polecenia czeskiego księcia Sobiesława
* 1303 - prawa miejskie[1]
* 1319 - 1329 - miasto pod panowaniem Henryka I Jaworskiego
* 1346 - 1815 - miasto-członek górnołużyckiego Związku Sześciu Miast
* 1377 - powstało oddzielne księstwo Görlitz utworzone przez króla czeskiego i cesarza niemieckiego Karola IV
* 1466 - pod panowaniem króla węgierskiego Macieja Korwina
* 1618 - 1648 - zniszczenia w czasie wojny trzydziestoletniej
* 1635 - 1815 - z Łużycami Górnymi we władaniu książąt saskich
* 1815 - po kongresie wiedeńskim włączony został do Prus i stał się częścią prowincji Śląsk (Schlesien),
* od 1848 połączenie kolejowe z Węglińcem, od 1865 z Lubaniem i Jelenią Górą
* w czasie II wojny światowej 1939–45 obóz dla jeńców — podoficerów i szeregowych różnej narodowości (Stalag VIII A), przez który wg szacunków przeszło ponad 100 tysięcy więźniów, a zginęło kilka tysięcy jeńców - głównie radzieckich i włoskich;
* kwiecień 1945 - zacięte walki o sforsowanie Nysy Łużyckiej na północ od Zgorzelca w okolicach Toporów, miasto nie zostało dotknięte bezpośrednimi działaniami wojennymi. Wysadzenie wszystkich mostów na Nysie Łużyckiej przez oddziały SS
* 1945 - ustalenie granicy na Nysie Łużyckiej w wyniku czego prawobrzeżna część miasta zostaje włączona do Polski; wysiedlenie dotychczasowej ludności do Niemiec
* 1948 - data powstania obowiązującej nazwy miasta (zamiast Zgorzelice)
* 6 lipca 1950 podpisano tu układ zgorzelecki między PRL a NRD uznający formalnie granicę na Odrze i Nysie Łużyckiej
* Po II wojnie światowej osiedlono tu (oraz w Policach w woj. zachodniopomorskim) dużą kolonię greckich i macedońskich uchodźców (głównie komunistycznych partyzantów), którzy szukali schronienia w Polsce po greckiej wojnie domowej 1946-1948. Łącznie ich liczba sięgała 14 tysięcy osób. Wielu z nich wróciło do Grecji po upadku dyktatury wojskowej i amnestii dla uczestników wojny.
Dziś w mieście odbywa się festiwal piosenki greckiej (→ Eleni) pod patronatem ambasady greckiej organizowany przez Nikosa (Nikolaosa) Rusketosa.
* 1959 - 1965 - niedaleko Zgorzelca zlokalizowano odkrywkową Kopalnię Węgla Brunatnego Turów oraz Elektrownię Turów.
* 1998 - 5 maja proklamowano powołanie wraz z Görlitz Europamiasta Zgorzelec/Görlitz (Europastadt Görlitz/Zgorzelec)
* 2004 - Görlitz wraz ze Zgorzelcem ubiegają się o przyznanie tytułu Europejskiej Stolicy Kultury (w 2006 roku przegrywają z Essen)

Ciekawostki

* Barwy herbu i flagi Zgorzelca (niebiesko-żółte) są identyczne jak we fladze Górnych Łużyc, na terenie których Zgorzelec leży.


* Światową sławę zdobył Jakub Böhme (1575 - 1624), mieszkaniec Zgorzelca, mistyk, myśliciel i teolog, który zapoczątkował nowożytną filozofię niemiecką. Jego pierwsze dzieło jest znane pod tytułami Morgen Rothe im Auffgang lub Aurora, czyli Jutrzenka o poranku. 7 stycznia 2006 roku, z powodu zainteresowania Jakubem Böhme miasto, jak i sąsiednie Görlitz, odwiedził Nicolas Cage.
* Przez Zgorzelec prowadzą szlak Via Regia oraz dwa szlaki pątnicze: Wielkopolska i Dolnośląska Droga św. Jakuba, które przez Most staromiejski łączą się z europejską siecią Camino de Compostela.
* W 1945 roku, w wyniku ustalenia granicy na Nysie Łużyckiej stał się niezależną jednostką administracyjną. Wcześniej był wschodnim przedmieściem Görlitz.
* Gorlice zostały założone w XIV wieku przez osadników z Görlitz.

Zdjęcia (14)

Komentarze (0)